Data dodania:07.12.2012
Projektowana nowelizacja ustawy zawiera propozycję zmiany zasad w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym w okresie przerwy w aktywności zawodowej, w związku z wychowywaniem dziecka.

Jak jest obecnie

Aktualnie, co do zasady, tylko pracownik podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w okresie przerwy w wykonywaniu zatrudnienia, w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem.  Osoba zatrudniona co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4 roku życia. Pracownik może też skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia, jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, dziecko wymaga osobistej opieki pracownika. Podleganie w tak długim czasie ubezpieczeniu ma wpływ na wysokość późniejszych świadczeń. Podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia stanowi kwota 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, nie wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy. Natomiast osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek oraz zleceniobiorcy nie mogą w obecnym stanie prawnym korzystać z urlopu wychowawczego. Przedsiębiorca, który nie zatrudnia pracowników ma wprawdzie możliwości zawieszenia działalności gospodarczej (od 30 dni do 24 m-cy). W tym czasie jednak nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.  

Co proponuje nowelizacja?

Projektodawca uznał za właściwe rozszerzenie kręgu osób, za które budżet państwa opłacałby składki w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem. Tak jak w przypadku osób przebywających na urlopach wychowawczych, finansować ma je w całości budżet państwa za pośrednictwem ZUS.  Przyjęto, że ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu w związku z opieką nad dzieckiem podlegałyby również osoby z co najmniej 6-miesięcznym stażem ubezpieczeniowym, które zaprzestałyby w okresie sprawowania opieki prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub ją zawiesiły albo zaprzestałyby wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo współpracy przy prowadzeniu działalności lub wykonywaniu zlecenia. Podstawowym warunkiem objęcia ubezpieczeniem w związku ze sprawowaniem opieki jest brak innego tytułu do ubezpieczenia. W przypadku osób, które mają co najmniej półroczny staż ubezpieczeniowy, projekt przewiduje, że budżet państwa będzie finansował składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne. Natomiast w przypadku osób dotychczas nieubezpieczonych, bądź których staż jest krótszy niż 6 miesięcy opłacone zostaną składki emerytalne. Projektuje się dwie podstawy wymiaru składek. Dla osób opłacających składki przez co najmniej 6 miesięcy byłoby to 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, nie więcej jednak, niż przychód (lub odpowiednio kwota zadeklarowana) stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne tej osoby i nie mniej niż 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę. W przypadku osób nieposiadających stażu ubezpieczeniowego, osób nieubezpieczonych, oraz osób z krótszym niż półroczny stażem, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne stanowiłaby kwota 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wiek dziecka jest analogiczny jak w Kodeksie pracy - do 4 i odpowiednio 18 lat. Długość urlopu wychowawczego odpowiednio do 3 i 6 lat.  Projekt zawiera również regulacje dotyczące objęcia ubezpieczeniem społecznym finansowanym ze środków publicznych osób wychowujących dzieci i ubezpieczonych w systemie rolniczym oraz w zakresie prawa do zasiłku macierzyńskiego przysługującego w związku z przysposobieniem dziecka.  Jednocześnie z uwagi na specyfikę pracy w rolnictwie (prowadzenie cyklu produkcji roślinnej i zwierzęcej) odstąpiono w tym przypadku od wymogu zaniechania wykonywania pracy, ponieważ nie jest możliwe dokonanie przerwy w prowadzeniu działalności rolniczej w okresie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Wiązałoby się to bowiem z całkowitym zaprzestaniem prowadzenia działalności rolniczej (przekazaniem rodzinnego gospodarstwa rolnego i utratą statusu rolnika). W okresie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem działalność rolnicza może być prowadzona w zakresie ograniczonym, np. jedynie w zakresie zarządzania gospodarstwem. W ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej wprowadzono przepis dotyczący możliwości zawieszenia prowadzenia pozarolniczej działalności przez przedsiębiorcę niezatrudniającego pracowników, na okres do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4 roku życia, a w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki osoby prowadzącej działalność, przez okres do 6 lat nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.